به نقل از «فارس»

استاد دانشگاه تهران: مردم با گفت‌وگو صاحب هویت می‌شوند/ ثمرات گفت‌وگو در جامعه

تاریخ انتشار: ۱۳ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۳۳۴۲۴۴

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، امام علی (ع) فرمودند: «مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجُوهَ الاْرَاءِ عَرَفَ مَوَاقِعَ الْخَطَإِ».کسی که از آرای مختلف استقبال کند (و نظرات متفاوت را به بررسی بنشیند) موارد خطا را خواهد شناخت.

طی اتفاقاتی که قریب به پنجاه روز است کشور را در نوعی التهاب فرو برده است، صحبت از گفت‌وگو و ایجاد دیالوگ بین طرف‌های مختلف مطرح می‌شود تا به جای آن‌که کار به درگیری خیابانی بکشد، افراد از طریق بیان نظر خود و شنیدن رأی مخالف، راه را برای رسیدن به حقیقت و صلاح شناسایی کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در همین زمینه با غلامعلی سلیمانی، پژوهشگر مطالعات سیاسی و اندیشه‌ای و همچنین مدرس دانشگاه تهران گپ‌و‌گفتی داشتیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید.

گفت‌وگو چیست؟

سلیمانی در ابتدا گفت: گفت‌وگو عمری به درازای تاریخ بشریت دارد. یعنی درست از آن زمانی که انسان خود را دارای زبان دانست نیاز به گفت‌وگو را درک کرد. به عبارت دیگر از بُعد جامعه‌شناختی و فلسفی انسان موجودی اجتماعی یا مَدَنی بالطبع هست و در این راستا عنصر گفت‌وگو مهم‌ترین ابزار در برقراری ارتباطات و حضور انسان در عرصه اجتماعی است. در یک تعریف کلی گفت‌وگو را «تلاشی مشترک برای برقراری ارتباط متقابل» می‌دانند یا در تعریف دیگر «گفت‌وگو را تلاش خلق چیزی که مشترکاً ایجاد شده» تعریف می‌کنند، بنابراین باید گفت‌وگو در یک رابطه تعاملی شکل می‌گیرد.

در قرآن کسی که اهل گفت‌وگو نیست، مستحق عذاب خداوند است

وی افزود: کلمات در گفت‌وگو ارزش‌های بسیاری زیادی دارند و به تعبیری باید گفت خصلت واژگان خصلتی جادویی در گفت‌وگوست. در عمل گفت‌وگو کردن به جای اینکه باخشونت مقاصد خود را پی‌گیری کنیم، با بهره‌گیری از کلمات و بیان و ادای آن‌ها مقصود خویش را منتقل می‌کنیم از این جهت باید گفت که ارزش و اهمیت واژگان در امر گفت‌وگو بسیار بالاست. همچنین در سنت دینی ما گفت‌وگو بسیار تأکید شده است؛ به طور مثال در قرآن کریم در سوره ملک خداوند کسانی که خود را از شنیدن و فهم نظرات دیگران محروم می‌کنند و یا از تعقل ورزیدن اجتناب می‌کنند، شایسته عذاب الهی می‌داند.

آیا گفت‌وگو با تعابیری مثل مذاکره و گپ زدن یکی است؟

استاد علوم سیاسی ادامه داد: در انجام بسیاری از آداب دینی و عبادت نوعی گفت‌وگو ست که بین انسان و خدای خویش شکل می‌گیرد؛ دعا کردن، طلب مغفرت و حاجت کردن به نوعی گفت‌وگوی بین انسان و خداوند است؛ پس گفت‌وگو هم از حیث عقلی و فلسفی مدخلیت دارد و قابل توجه است هم از بُعد دینی و مذهبی.تفاوت بین گفت‌وگو و مفاهیم شبیه به آنگفتگو با بسیاری از مفاهیم قرین و شبیه به آن تفاوت دارد؛ عبارت گفت‌وگو با کلمه گفت‌و‌شنود تفاوت دارد. گفت‌وگو امری است که در آن دو طرف درباره موضوعی صحبت می‌کنند و پیرامون آن به اندیشه و تفکر می‌پردازند، منتها گفت‌وشنود به معنای صحبت کردن محض است و در آن یک طرف می‌گوید و طرف دیگر می‌شنود. در گفتگو اندیشیدن وجود دارد اما در گفت و شنود نه. همچنین کلمه گفت‌وگو با واژه مذاکره تفاوت‌هایی دارد، مذاکره بیشتر نوعی داد و ستد یا معامله است ما در مذاکره صحبت می‌کنیم برای اینکه چیزی بدهیم یا چیزی بگیریم اما ماهیت گفت‌وگو جنبه معامله‌ای ندارد، از جنس دادن چیزی و ستاندن چیزی نیست که بتوان در ان برنده و بازنده و یا منتفع و ضرر کننده را مشخص کرد.

مدرس دانشگاه تهران بیان کرد: همچنین گفت‌وگو با مجادله فرق دارد متأسفانه بیشتر گفت‌وگوهای افراد با یکدیگر منتهی به مجادله می‌شود نه گفت‌وگو. ما در مجادله به طرف مقابل حمله می‌کنیم تا خود را اثبات کرده و آن را نفی کنیم. گفت‌وگو همینطور با گپ زدن که نوعی صحبت بی هدف است فرق دارد که امری مرسومی هم هست. گفت‌وگو با مباحثه هم فرق دارد که تلاش برای دفاع و اثبات فرضیات است. اگر چه هر یک از اینها در جای خود نیاز است اما در کل باید بین گفت‌وگو و عبارات شبیه به آن تفاوت‌ و تمایز قائل شویم تا وقتی صحبت از گفت‌وگو و شرایط آن پیش می‌آید، به معنای اصلی ان توجه کنیم.

شرایط شکل‌وگیری گفت‌وگو

وی افزود: حال سؤال اساسی این است که گفت‌وگو چگونه شکل می‌گیرد؟ گفت‌وگوی ایده‌آل شرایطی دارد که با پایبندی به آن‌ها می‌توان زمینه را برای ایجاد گفت‌وگو فراهم کرد. در وهله اول باید توجه شود که گفت‌وگو دیالوگ است در مقابل مونولوگ، در دیالوگ دو طرف صحبت می‌کنند، نظراتشان را بیان می‌کنند و نظرات یکدیگر را نقد می‌کنند اما در مونولوگ تنها یک نفر می‌گوید و دیگری فقط باید گوش بدهد. در گفت‌وگو متکلم وحده بودن و انحصار در کلام موضوعیت ندارد که از ویژگی‌های مونولوگ هستند.

سلیمانی اشاره کرد: ما در گفت‌وگو از هیجانات باید پرهیز بکنیم، نسبت دادن‌های کذب و دروغین از آفات گفت‌وگو هستند که باید از آن‌ها اجتناب کرد، یعنی اگر شخص بتواند در یک گفت‌وگو با طرف مخالف بر احساسات و هیجانات خویش کنترل پیدا کند به فضیلت گفت‌وگو کردن دست می‌یابد، این نکته بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در راستای چگونگی شکل‌گیری گفت‌وگو نکته مهم دیگر کلمه نمی‌دانم هست، به گفته سقراط گفت‌وگو زمانی شکل می‌گیرد که افراد بر جهل خویش واقف باشند. چه خوب است که اگر گاهی نمی‌دانیم آن را بیان کنیم و این چیز سختی نیست.

تقریری از نظریه «من ـ تو» و «من ـ آن»

پژوهشگر مطالعات اندیشه‌ای تأکید کرد: نکته قابل توجه دیگری که در شرایط گفت‌وگو باید به آن توجه کرد این است که طرف مقابل گفت‌‌وگو، تابعِ محض و فرودست نیست! مارتین بوبر کتابی دارد به نام «من ـ تو» که در آن اشاره دارد افراد با دو طرز تلقی و ایستار دیگری و غیر خود را تحلیل و وارد گفتگو با او می شوند. این دو طرز تلقی «من ـ تو» و «من ـ آن» هست. مارتین بوبر تحلیلی که بیان می‌کند این است که در نگرش «من ـ تو» طرف مقابل در مساوات کامل و برابری با ما قرار دارد، اما در نگرش «من ـ آن» شخص مقابل به یک آدم فرودست و همینطور یک شیء تقلیل داده می‌شود. در این مدل گفت‌وگو کردن در شرایط برابر نیست در صورتی که گفت‌وگوی سالم و مثمرثمر زمانی اتفاق می‌افتد که افراد در موضع برابر قرار گرفته تا بتوانند نظرات خویش را به راحتی بیان کنند.

گفت‌وگو برنده و بازنده ندارد

او بیان کرد: نکته مهم دیگر این است که در گفت‌وگو ما چیزی به نام بازنده و برنده نداریم. هر کس که در گفت‌وگو شرکت می‌کند، برنده است، ما در گفت‌وگو کنار هم هستیم نه برابر هم. گاهی برخی افراد دیگران را به شکست یا عقب نشینی در گفت‌وگو متهم می‌کنند؛ برنده و بازنده برای مذاکره و معامله است نه برای گفت‌وگو.

ثمرات و نتایج گفت‌وگو

سلیمانی اشاره کرد: یکی از مهم‌ترین ثمرات گفت‌وگو این است که فرهنگ سیاسی وفاق‌گرا را در برابر فرهنگ سیاسی منازعه‌گر تقویت می‌کند. فرهنگ سیاسی وفاق‌گرا به این معناست که مردم و نخبگان و حاکمیت بر سر مسأله یا مسائل مهم کشور اتفاق نظر دارند و در مورد چگونگی حل آنها نیز دیدگاه مشترکی دارند؛ اما در مقابل در فرهنگ سیاسی منازعه‌گرا در تعیین مسائل و موضوعات مهم کشور و نحوه حل آنها بین نخبگان با نخبگان، نخبگان و مردم و نهادهای مدنی اختلاف نظر است و طبیعی است که در چنین شرایطی راه حل های برون رفت از این تفرقه گوناگون بوده و راه به جایی نمی‌برد.

مردم با گفت‌وگو هویت شهروندی را می‌فهمند

سلیمانی گفت: مردم به وسیله گفت‌وگو خود را شهروند حقیقی می‌دانند، از دیگر نتایج گفت‌وگو شکل‌گیری فرهنگ سیاسی مشارکتی در جامعه است، به این معنا که مشارکت اثرگزار مردم همواره دیده می‌شود و مردم باور دارند که این مشارکت اثرگزار و مفید است. او خودش را شهروند حقیقی جامعه می‌داند که از طریق گفت‌وگو می تواند اثرگذاری‌هایی داشته باشد و مطالبات و خواسته‌های خودش را منتقل کند. گفت‌وگو به تقویت فرهنگ سیاسی مشارکتی در مقابل فرهنگ سیاسی محدود و تبعی منجر می‌شود و به تربیت شهروندانی آگاه می‌انجامد. سومین نتیجه‌ای که معمولاً از گفت‌وگو حاصل می‌شود به وجود آمدن راه حل‌های خلاقانه جدید و بدیع هست، بسیاری از راه حل‌های مختلف در عرصه‌های گوناگون زاده گفت‌وگو ها هستند به این معنا که اگر این هم‌نشینی‌ها و همفکری‌ها نبود چه بسا امکان رسیدن به آن راه حل هم امکان پذیر نمی‌شد.

با این راه می‌توان اعتماد مردم را جلب کرد

مدرس دانشگاه تهران اشاره کرد: از دیگر ثمرات گفت‌وگو کردن به وجود آمدن سرمایه اجتماعی و بالا رفتن مهم‌ترین عنصر آن یعنی اعتماد است، در گفت‌وگو مردم به این برداشت می‌رسند که حرفشان شنیده می‌شود و به گفته‌های آن‌ها اهمیت داده می‌شود. سرمایه اجتماعی به عنوان ملاط، چسبندگی و انسجام اجتماعی در رابطه بین شهروندان و همینطور رابطه بین دولت و شهروندان ایجاد می‌کند که گفت‌وگو یکی از عناصر اصلی افزایش سرمایه اجتماعی است. ما در گفت‌وگو کردن با یک فضای واقعی و رئال روبه‌رو هستیم به این معنا که گفت‌وگو کردن کمک می‌کند افراد با فاصله گرفتن از فضای مهندسی شده مجازی و ایجاد یک ارتباط دو طرفه با واقعیت به شکل مستقیم روبه‌رو شوند. به میزانی که سازوکارهای گفت‌وگو در جامعه شکل بگیرند حضور مردم در عرصه مجازی کمرنگ‌تر خواهد شد و آنها ترجیح خواهند داد پاسخ پرسش های خویش را در قالب گفت‌وگو دنبال کنند.

جریان گفت‌وگو هژمونی سلبریتیسم را می‌شکند

وی افزود: همین‌طور از بعد و جنبه روانشناختی گفت‌وگو کردن موجب می‌شود که شخص به نوعی خالی شود و با حرف زدن و بیان عقاید و احساسات خود خودش را تخلیه کنند و آرامش شکل گرفته شده که به مدد گفت و امکان می‌پذیرد بر روح و روان شخص اثرات قابل توجهی خواهد گذاشت.به وسیله گفت‌وگو مرجعیت فکری سلبریتی‌ها شکسته می‌شود. از مهم‌ترین فواید گفت‌وگو این است که مرجعیت فکری به اهالی واقعی آن یعنی اهالی فکر و اندیشه می‌رسد، یعنی پیش از آنکه مرجعیت دست افرادی باشد که اثرگذاریشان از سر شهرت‌های مختلف به دست آمده، به دست کسانی می‌رسد که دارای فکر و تحلیل هستند و مردم از طریق گفت‌وگو کردن است که می‌توانند به این مرجعیت حقیقی پی می برند و آن را شناسایی کند. در جامعه ‌ای که گفت‌وگو امر غایبی است فضا برای میدانداری افراد مشهور و سلبیریتی بیشتر فراهم می‌شود.

او در ادامه بیان کرد: گفت‌وگو می‌تواند به انتقال مفاهیم، هنجارها و ارزش‌ها به نسل جوان کمک کند. به هر حال همیشه شکاف بین نسل‌ها وجود داشته است، از طریق گفت‌وگو می‌توان موضوعات جدی و اساسی را به نسل جوان منتقل کرد. گفت گو با ایجاد اجماع و توافق میان ارزش‌ها و هنجارها در حفظ آنها و همینطور انتقال آن‌ها به نسل های جدید تاثیر بسیار زیادی دارند و منجر به حفظ و تداوم آنها می‌شوند.

پایان پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: گفت وگو اخلاق گفت وگو تعامل غلامعلی سلیمانی دانشگاه تهران گفت وگو کردن فرهنگ سیاسی شکل می گیرد گفت وگو گفت وگو گفت وگو گفت وگو ما در گفت مهم ترین من ـ تو راه حل

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۳۴۲۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دانشگاه حضرت معصومه(س) باید به عنوان یک هویت مستقل بماند

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه دانشگاه حضرت معصومه(س) باید به عنوان یک هویت مستقل بماند، گفت: این دانشگاه نباید در موضوع دیگری هضم شود. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، آیت‌الله علیرضا اعرافی در جلسه هیئت مدیره دانشگاه حضرت معصومه(س) که در سالن جلسات دانشگاه برگزار شد، اظهار داشت: در صحنه رویارویی تمدنی انقلاب با استکبار، زن و خانواده یکی از موضوعات کلیدی است.

وی با اشاره به اینکه در این موضوع صاحب‌نظر هستیم، بیان کرد: گفتمان انقلاب اسلامی در مسئله زن با نگاه جامع نقش فعال دارد و این موضوع از لبه‌های تمدنی دنیای جدید است.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه این مبانی انقلاب اسلامی دارای منطق است، خاطرنشان کرد: با توجه به این موضوع، دانشگاهی مانند دانشگاه حضرت معصومه(س) می‌تواند یک هویت تمدنی پیدا کند.

وی با اشاره به اینکه مسئولان این دانشگاه نیز وظیفه حساسی دارند، تصریح کرد: سامانه اخلاقی، علمی و تربیتی این دانشگاه باید در سطح کشور الگو باشد.

آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه دانشگاه حضرت معصومه(س) باید به عنوان یک هویت مستقل بماند، افزود: این دانشگاه نباید در موضوع دیگری هضم شود.

وی با اشاره به اینکه این دانشگاه باید به روز نگه داشته شود، بیان کرد: باتوجه به سندی که نوشته شده است، این دانشگاه باید به یک مرکز بین المللی تبدیل شود.

امام جمعه قم با بیان اینکه باید در مرزهای اثرگذاری حرکت شود، اظهار داشت: موضوعاتی مانند هوش مصنوعی، نانو و ژنتیک جزو موضوعات اصلی آینده هستند که باید از امروز به آن‌ها توجه داشت.

وی با اشاره به اینکه در این دانشگاه هویت زن مسلمان مدنظر است، بیان کرد: برای این موضوع باید اقدامات مطالعاتی از این جنس دیده شود.

آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه ظرفیت انقلاب اسلامی در دنیا بی‌نهایت است، تصریح کرد: فکر انقلاب اسلامی در دل ملت‌های دنیا اگر به درستی بیان شود، حامیان بسیاری دارد.

انتهای پیام/.